Hán văn 漢文 (Văn ngôn 文言)
余常聞之 紀信以身代死而脫高帝 由于以背受戈而蔽昭王 豫讓吞炭而復主讎 申蒯斷臂而赴國難 敬德一小生也身翼太宗而得免世充之圍 杲卿一遠臣也口罵祿山而不從逆賊之計 自古忠臣義士以身死國何代無之 設使數子區區為兒女子之態 徒死牖下烏能名垂竹帛 與天地相為不朽哉
汝等 世為將種不曉文義 其聞其說疑信相半 古先之事姑置勿論 今余以宋韃之事言之 王公堅何人也 其裨將阮文立又何人也 以釣魚鎖鎖斗大之城 當蒙哥堂堂百萬之鋒 使宋之生靈至今受賜 骨待兀郎何人也 其裨將赤脩思又何人也 冒瘴厲於萬里之途 獗南詔於數旬之頃 使韃之君長至今留名 況余與汝等生於擾攘之秋 長於艱難之勢 竊見偽使往來道途旁午 掉鴞烏之寸舌而陵辱朝廷 委犬羊之尺軀而倨傲宰祔 托忽必烈之令而索玉帛以事無已之誅求 假雲南王之號而揫金銀以竭有限之儻庫 譬猶以肉投餒虎寧能免遺後患也哉
余常 臨餐忘食中夜撫枕 涕泗交痍心腹如搗 常以未能食肉寢皮絮肝飲血為恨也 雖 余之百身高於草野 余之千屍裹於馬革 亦願為之
汝等 久居門下掌握兵權 無衣者則衣之以衣 無食者則食之以食 官卑者則遷其爵 祿薄者則給其俸 水行給舟陸行給馬 委之以兵則生死同其所為 進之在寢則笑語同其所樂 其是 公堅之為偏裨兀郎之為副貳亦未下爾
汝等 坐視主辱曾不為憂 身當國恥曾不為愧 為邦國之將侍立夷宿而無忿心 聽太常之樂宴饗偽使而無怒色 或鬥雞以為樂或賭博以為娛 或事田園以養其家 或戀妻子以私於己 修生產之業而忘軍國之務 恣田獵之遊而怠攻守之習 或甘美酒或嗜淫聲 脱有蒙韃之寇來 雄雞之距不足以穿虜甲 賭博之術不足以施軍謀 田園之富不足以贖千金之軀 妻拏之累不足以充軍國之用 生產之多不足以購虜首 獵犬之力不足以驅賊眾 美酒不足以沈虜軍 淫聲不足以聾虜耳 當此之時我家臣主就縛甚可痛哉 不唯余之采邑被削 而汝等之俸祿亦為他人之所有 不唯余之家小被驅 而汝等之妻拏亦為他人之所虜 不唯余之祖宗社稷為他人之所踐侵 而汝等之父母墳墓亦為他人之所發掘 不唯余之今生受辱雖百世之下臭名難洗惡諡長存 而汝等之家清亦不免名為敗將矣 當此之時汝等雖欲肆其娛樂 得乎
今余明告汝等 當以措火積薪為危 當以懲羹吹齏為戒 訓練士卒習爾弓矢 使人人逄蒙家家后羿 購必烈之頭於闕下 朽雲南之肉於杲街 不唯余之采邑永為青氈 而汝等之俸祿亦終身之受賜 不唯余之家小安床褥 而汝等之妻拏亦百年之佳老 不唯余之宗廟萬世享祀 而汝等之祖父亦春秋之血食 不唯余之今生得志 而汝等百世之下芳名不朽 不唯余之美諡永垂 而汝等之姓名亦遺芳於青史矣 當此之時汝等雖欲不為娛樂 得乎
今余歷選諸家兵法為一書名曰兵書要略 汝等 或能專習是書受余教誨是夙世之臣主也 或暴棄是書違余教誨是夙世之仇讎也
何則 蒙韃乃不共戴天之讎 汝等記恬然不以雪恥為念不以除凶為心 而又不教士卒是倒戈迎降空拳受敵 使平虜之後萬世遺羞 上有何面目立於天地覆載之間耶
故欲汝等明知余心因筆以檄云
Phiên âm Hán-Việt / Hán Việt âm 漢越音
Dư thường văn chi: Kỷ Tín dĩ thân đại tử nhi thoát Cao Đế; Do Vu dĩ bối thụ qua nhi tế Chiêu Vương. Dự Nhượng thôn thán nhi phục chủ thù; Thân Khoái đoạn tí nhi phó quốc nạn. Kính Đức nhất tiểu sinh dã, thân dực Thái Tông nhi đắc miễn Thế Sung chi vi; Cảo Khanh nhất viễn thần dã, khẩu mạ Lộc Sơn nhi bất tòng nghịch tặc chi kế. Tự cổ trung thần nghĩa sĩ, dĩ thân tử quốc hà đại vô chi? Thiết sử sổ tử khu khu vi nhi nữ tử chi thái, đồ tử dũ hạ, ô năng danh thuỳ trúc bạch, dữ thiên địa tương vi bất hủ tai!
Nhữ đẳng thế vi tướng chủng, bất hiểu văn nghĩa, kỳ văn kỳ thuyết, nghi tín tương bán. Cổ tiên chi sự cô trí vật luận. Kim dư dĩ Tống, Thát chi sự ngôn chi: Vương Công Kiên hà nhân dã? Kỳ tỳ tướng Nguyễn Văn Lập hựu hà nhân dã? Dĩ Điếu Ngư toả toả đẩu đại chi thành, đương Mông Kha đường đường bách vạn chi phong, sử Tống chi sinh linh chí kim thụ tứ! Cốt Đãi Ngột Lang hà nhân dã? Kỳ tỳ tướng Xích Tu Tư hựu hà nhân dã? Mạo chướng lệ ư vạn lý chi đồ, quệ Nam Chiếu ư sổ tuần chi khoảnh, sử Thát chi quân trưởng chí kim lưu danh!
Huống dư dữ nhữ đẳng, sinh ư nhiễu nhương chi thu; trưởng ư gian nan chi thế. Thiết kiến nguỵ sứ vãng lai, đạo đồ bàng ngọ. Trạo hào ô chi thốn thiệt nhi lăng nhục triều đình; uỷ khuyển dương chi xích khu nhi cứ ngạo tể phụ. Thác Hốt Tất Liệt chi lệnh nhi sách ngọc bạch, dĩ sự vô dĩ chi tru cầu; giả Vân Nam Vương chi hiệu nhi thu kim ngân, dĩ kiệt hữu hạn chi thảng khố. Thí do dĩ nhục đầu nỗi hổ, ninh năng miễn di hậu hoạn dã tai?
Dư thường lâm xan vong thực, trung dạ phủ chẩm, thế tứ giao di, tâm phúc như đảo. Thường dĩ vị năng thực nhục tẩm bì, nhứ can ẩm huyết vi hận dã. Tuy dư chi bách thân, cao ư thảo dã; dư chi thiên thi, khoả ư mã cách, diệc nguyện vi chi.
Nhữ đẳng cửu cư môn hạ, chưởng ác binh quyền. Vô y giả tắc ý chi dĩ y; vô thực giả tắc tự chi dĩ thực. Quan ti giả tắc thiên kỳ tước; lộc bạc giả tắc cấp kỳ bổng. Thuỷ hành cấp chu; lục hành cấp mã. Uỷ chi dĩ binh, tắc sinh tử đồng kỳ sở vi; tiến chi tại tẩm, tắc tiếu ngữ đồng kỳ sở lạc. Kỳ thị Công Kiên chi vi thiên tì, Ngột Lang chi vi phó nhị, diệc vị hạ nhĩ.
Nhữ đẳng toạ thị chủ nhục, tằng bất vi ưu; thân đương quốc sỉ, tằng bất vi quý. Vi bang quốc chi tướng, thị lập di tú nhi vô phẫn tâm; thính thái thường chi nhạc, yến hưởng nguỵ sứ nhi vô nộ sắc. Hoặc đấu kê dĩ vi lạc; hoặc đổ bác dĩ vi ngu. Hoặc sự điền viên dĩ dưỡng kỳ gia; hoặc luyến thê tử dĩ tư ư kỷ. Tu sinh sản chi nghiệp, nhi vong quân quốc chi vụ; tứ điền liệp chi du, nhi đãi công thủ chi tập. Hoặc cam mỹ tửu; hoặc thị dâm thanh. Thoát hữu Mông Thát chi khấu lai, hùng kê chi cự, bất túc dĩ xuyên lỗ giáp; đổ bác chi thuật, bất túc dĩ thi quân mưu. Điền viên chi phú, bất túc dĩ thục thiên kim chi khu; thê noa chi luỵ, bất túc dĩ sung quân quốc chi dụng. Sinh sản chi đa, bất túc dĩ cấu lỗ thủ; liệp khuyển chi lực, bất túc dĩ khu tặc chúng. Mỹ tửu bất túc dĩ trấm lỗ quân; dâm thanh bất túc dĩ lung lỗ nhĩ. Đương thử chi thời, ngã gia thần chủ tựu phọc, thậm khả thống tai! Bất duy dư chi thái ấp bị tước, nhi nhữ đẳng chi bổng lộc diệc vi tha nhân chi sở hữu; bất duy dư chi gia tiểu bị khu, nhi nhữ đẳng chi thê noa diệc vi tha nhân chi sở lỗ; bất duy dư chi tổ tông xã tắc, vi tha nhân chi sở tiễn xâm, nhi nhữ đẳng chi phụ mẫu phần mộ, diệc vi tha nhân chi sở phát quật; bất duy dư chi kim sinh thụ nhục, tuy bách thế chi hạ, xú danh nan tẩy, ác thuỵ trường tồn, nhi nhữ đẳng chi gia thanh, diệc bất miễn danh vi bại tướng hĩ! Đương thử chi thời, nhữ đẳng tuy dục tứ kỳ ngu lạc, đắc hồ?
Kim dư minh cáo nhữ đẳng, đương dĩ thố hoả tích tân vi nguy; đương dĩ trừng canh xuy tê vi giới. Huấn luyện sĩ tốt; tập nhĩ cung thỉ. Sử nhân nhân Bàng Mông; gia gia Hậu Nghệ. Cấu Tất Liệt chi đầu ư Khuyết hạ; hủ Vân Nam chi nhục ư Cảo Nhai. Bất duy dư chi thái ấp vĩnh vi thanh chiên, nhi nhữ đẳng chi bổng lộc diệc chung thân chi thụ tứ; bất duy dư chi gia tiểu đắc an sàng nhục, nhi nhữ đẳng chi thê noa diệc bách niên chi giai lão; bất duy dư chi tông miếu vạn thế hưởng tự, nhi nhữ đẳng chi tổ phụ diệc xuân thu chi huyết thực; bất duy dư chi kim sinh đắc chí, nhi nhữ đẳng bách thế chi hạ, phương danh bất hủ; bất duy dư chi mỹ thuỵ vĩnh thuỳ, nhi nhữ đẳng chi tính danh diệc di phương ư thanh sử hĩ. Đương thử chi thời, nhữ đẳng tuy dục bất vi ngu lạc, đắc hồ!
Kim dư lịch tuyển chư gia binh pháp vi nhất thư, danh viết Binh thư yếu lược. Nhữ đẳng hoặc năng chuyên tập thị thư, thụ dư giáo hối, thị túc thế chi thần chủ dã; hoặc bạo khí thị thư, vi dư giáo hối, thị túc thế chi cừu thù dã.
Hà tắc? Mông Thát nãi bất cộng đái thiên chi thù, nhữ đẳng ký điềm nhiên, bất dĩ tuyết sỉ vi niệm, bất dĩ trừ hung vi tâm, nhi hựu bất giáo sĩ tốt, thị đảo qua nghênh hàng, không quyền thụ địch; sử bình lỗ chi hậu, vạn thế di tu, thượng hữu hà diện mục lập ư thiên địa phú tái chi gian da? Cố dục nhữ đẳng minh tri dư tâm, nhân bút dĩ hịch vân.
Các bản dịch tiếng Việt
Bản dịch của Ngô Tất Tố 吳必做
Ta thường nghe: Kỷ Tín lấy thân chết thay, cứu thoát được vua Cao-đế; Do Vu chìa lưng chịu giáo che chở được vua Chiêu-vương; Dự Nhượng nuốt than để trả thù cho thầy; Thân Khoái chặt tay để gánh nạn cho nước; Uất Trì Cung một viên tướng nhỏ, còn biết che đỡ Đường-chủ, ra khỏi vòng vây của Thế Sung; Nhan Cảo-Khanh là bầy tôi xa, còn biết mắng chửi Lộc Sơn, không nghe lời dụ của nghịch-tặc. Từ xưa, những bậc trung-thần nghĩa-sĩ, lấy thân theo nước, đời nào là không có đâu? Nếu mấy người kia, chăm chăm học thói dút-dát của con gái trẻ con, chẳng qua cũng đến chết dũ ở dưới cửa sổ, đâu được ghi tên vào trong thẻ tre lụa trắng, danh tiếng cùng trời đất cùng lâu bền?
Các người đời đời là con nhà võ, không biết chữ nghĩa, nghe những chuyện ấy, thảy đều nửa tin nửa ngờ. Thôi thì những việc cổ xưa, hãy để đó không nói đến nữa. Nay ta hãy đem chuyện nước Tống, giống Thát(là chuyện gần đây) kể cho các người cùng nghe: Vương công Kiên là người gì? Nguyễn văn Lập tỳ-tướng của y lại là người gì, chỉ có vòng thành Điếu-ngư nhỏ bằng cái đấu hai người ấy chống nổi toán quân trăm vạn của Mông-kha, khiến cho con dân nước Tống, đến nay hãy còn nhớ ơn. Đường ngột Ngại là người gì? Xích tu Tư tỳ-tướng của y lại là người gì? xông pha lam-chướng trên đuờng muôn dặm, hai người ấy đánh được quân Nam-chiếu trong vài tuần, khiến cho vua chúa giòng Thát nay còn để tiếng!
Huống chi ta với các ngươi, sinh ở buổi rối ren, lớn lên nhằm khi khó nhọc, chính mắt ngó thấy sứ ngụy đi lại, đường xá nghẽn-ngang, chúng múa cái lưỡi cú quạ làm nhục chốn triều-đình, chúng giơ cái thân chó dê, kiêu ngạo với quan tể-phụ; chúng nhờ mệnh lệnh của chúa Mông-Cổ, mà đòi nào ngọc nào lụa, sự vòi vĩnh thật vô cùng; chúng mượn danh hiệu của vua Vân-nam mà hạch nào bạc nào vàng; của kho đụn đã hồ hết Cung-đốn cho chúng giống như đem thịt mà liệng cho cọp đói, sao cho khỏi lo về sau?
Ta thường thì tới bữa quên ăn, giữa đêm vỗ gối, nước mắt tràn xuống đầy mép, tấm lòng đau như bị đâm, vẫn lấy cái sự chưa thể ăn thịt nằm da, nuốt gan uống máu của chúng làm tức. Dẫu cho một trăm cái thân của ta phải đem đốt ở đồng cỏ, một nghìn cái thân của ta phải đem bọc vào da ngựa, ta cũng vui lòng. Các ngươi lâu nay ở dưới cửa ta cầm giữ binh-quyền, thiếu áo thì mặc áo cho, thiếu ăn thì sẻ cơm đỡ, quan nhỏ thì cho lên chức, bổng ít cho thêm lương, đi thủy cấp thuyền, đi bộ cấp ngựa, những khi trận mạc, sự sống thác thầy chung với trò, những lúc mừng khao, tiếng vui cười ai cũng như nấy. So với Công Kiên làm chức thiên-lý, Ngột Ngại ở ngôi phó nhị, có khác gì đâu.
Thế mà các ngươi thấy chủ bị nhục chẳng lấy làm lo, gặp nước bị dơ chẳng lấy làm thẹn, làm tướng nhà nước phải hầu mấy đứa chum mường, mà không có lòng căm hờn, nghe khúc nhạc thờ đem thết một tên ngụy sứ, mà không có vẻ tức giận; kẻ thì chọi gà cho thích, kẻ thì đánh bạc mua vui, có người chỉ chăm vườn ruộng, cốt nuôi được nhà; có người chỉ mến vợ con, lấy mình làm trọng; cũng có kẻ chỉ lo làm giàu làm có, việc quân quốc chẳng thèm đoái hoài, cũng có người chỉ ham về săn-bắn mà quên việc binh, hoặc là đam mùi rượu ngọt, hoặc là mê tiếng hát hay.
Một khi giặc Mông đến nơi, thì cựa con gà nòi không thể đâm thủng áo-giáp của giặc; thuật ở bàn bạc không thể đem làm mưu mẹo ở trong quân; vườn ruộng tuy giàu, tấm thân ấy nghìn vàng khôn chuộc; vợ con tuy sẳn, trong đám ba quân khó dùng, của cải tuy nhiều, không thể mua được đầu giặc; chó săn tuy khỏe, không thể đuổi được quân thù, rượu ngon không đủ để cho giặc phải mê; hát hay không đủ làm cho giặc phải điếc; lúc đó thầy trò ta sẽ cùng bị trói, đáng đau đớn biết chừng nào! Nếu thế, chẳng những là thái-ấp của ta không còn, mà bổng-lộc của các ngươi cũng bị kẻ khác chiếm mất; chẳng những là gia- quyến của ta phải đuổi, mà vợ con của các ngươi cũng bị kẻ khác bắt đi; chẳng những xã tắc của tổ tông ta sẽ bị dày xéo, mà đến mồ mả của cha mẹ ngươi cũng sẽ bị kẻ khác đào lên, chẳng những thân ta kiếp này chịu nhục, và trăm kiếp khác tiếng nhơ khôn rửa, tên xấu vẫn còn, mà gia thanh của các ngươi cũng chẵng khỏi mang tiếng là nhà bại tướng. Đã đến khi đó các ngươi muốn chơi bời cho thỏa, được chăng?
Nay ta bảo rõ các ngươi: cái chuyện dấm lửa đống củi phải lo, mà câu sợ canh thổi rau nên nhớ. Các ngươi hãy nên huấn luyện quân-sĩ, rèn-tập cung tên, khiến cho người người giỏi như Bàng Mông, nhà nhà đều là Hậu Nghệ, bêu đầu Tất-Liệt dưới cửa khuyết, ướp thịt Thoát-Hoan trong trại rơm. Như thế chẳng những là thái-ấp của ta mãi mãi là của gia truyền, mà bổng-lộc các ngươi cũng được suốt đời hưởng thụ; chẳng những gia- quyến của ta được yên giường nệm, mà vợ con các ngươi cũng được sum họp đến già; chẳng những là tông-miếu ta sẽ được muôn đời tế lễ, mà tổ tông các ngươi cũng được thờ cúng quanh năm; chẳng những thân ta kiếp này đắc chí, mà đến các người dưới trăm đời nữa tiếng thơm vẫn lưu truyền; chẳng những tên tuổi ta không bị mai một, mà đến tên họ các người cũng để tiêng thơm trong sử xanh. Khi ấy các ngươi không muốn vui chơi, được chăng?
Nay ta lựa chọn binh pháp các nhà, làm một quyển sách, đặt tên là sách “Binh-thư yếu-lược”. Nếu các ngươi biết chuyên-tập sách ấy, nghe lời dạy-bảo của ta, ấy là duyên thầy trò kiếp xưa; Nếu các ngươi bỏ bê sách ấy, trái lời dạy-bảo của ta, ấy là mối cựu thù kiếp xưa, Sao vậy? Bởi vì như vậy tức là kẻ thù không đội chung trời, thế mà các ngươi không nghĩ tới, điềm nhiên không lo đến sự rửa thẹn, không tinh; đến việc trừ hung, không nhớ đến chuyện dạy-tập quân-sĩ. Thế là giở giáo hàng giặc, nắm tay chống giặc. Rồi đây, sau khi dẹp yên quân giặc, các ngươi sẽ phải thẹn muôn đời, còn mặt-mũi nào đứng giữa khoảng trời đất che chở? Ta muốn các ngươi biết rõ bụng ta, nhân viết mấy lời đó làm hịch.
Bản dịch của Trần Trọng Kim 陳仲金
« Ta thường nghe chuyện: Kỷ Tín 紀 信 liều thân chịu chết thay cho vua Cao-đế; Do Vu 由 于 lấy mình đỡ ngọn giáo cho vua Chiêu-vượng; Dự Nhượng 豫 讓 nuốt than để báo thù cho chủ; Thân Khoái 申 蒯 chặt tay để cứu nạn cho nước; Kính Đức 敬 德 là một chức quan còn nhỏ, mà liều thân cứu vua Thái-tông được thoát vòng vây; Kiểu Khanh 杲 卿 là một bề tôi ở xa, mà kể tội mắng thằng Lộc Sơn 祿 山 là quân nghịch-tặc. Các bậc trung-thần nghĩa-sĩ ngày xưa, bỏ mình vì nước, đời nào không có? Giả-sử mấy người ấy cũng cứ bo bo theo lối thường tình, chết già ở xó nhà, thì sao cho lưu danh sử-sách đến nghìn muôn đời như thế được?
« Nay các ngươi vốn dòng vũ-tướng, không hiểu văn-nghĩa, nghe những chuyện cổ-tích ấy, nửa tin nửa ngờ, ta không nói làm gì nữa; ta hãy đem chuyện đời Tống, Nguyên mới rồi mà nói: Vương công Kiên 王 公 堅 là người thế nào? Tỳ-tướng của Vương công Kiên là Nguyễn văn Lập 阮 文 立 lại là người thế nào, mà giữ một thành Điếu-ngư nhỏ mọn, chống với quân Mông-kha kể hàng trăm vạn, khiến cho dân sự nhà Tống, đến nay còn đội ơn sâu. Đường ngột Ngại là người thế nào? Tỳ-tướng của Đường ngột Ngại là Xích tu Tư lại là người thế nào, mà xông vào chỗ lam-chướng xa xôi, đánh được quân Nam-chiếu trong vài ba tuần, khiến cho quân-trướng đời Nguyên đến nay còn lưu tiếng tốt. Huống chi ta cùng các ngươi sinh ở đời nhiễu-nhương, gặp phải buổi gian-nan này, trông thấy những ngụy-sứ đi lại rầm-rập ngoài đường, uốn lưỡi cú diều mà xỉ-mắng triều-đình, đem thân dê chó mà bắt-nạt tổ-phụ, lại cậy thế Hốt tất Liệt 忽 必 烈 mà đòi ngọc-lụa, ỷ thế Vân-nam-vương để vét bạc vàng; của kho có hạn, lòng tham không cùng, khác nào như đem thịt mà nuôi hổ đói, giữ sao cho khỏi tai-vạ về sau!
« Ta đây, ngày thì quên ăn, đêm thì quên ngủ, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa, chỉ căm-tức rằng chưa được sả thịt lột da của quân giặc, dẫu thân này phơi ngoài nội cỏ, xác này gói trong da ngựa, thì cũng đành lòng. Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh-quyền, cũng đã lâu ngày, không có áo thì ta cho áo, không có ăn thì ta cho ăn, quan còn nhỏ thì ta thăng thưởng, lương có ít thì ta tăng cấp, đi thủy thì ta cho thuyền, đi bộ thì ta cho ngựa, lúc hoạn-nạn thì cùng nhau sống chết, lúc nhàn-hạ thì cùng nhau vui cười, những cách cư-xử so với Vương công Kiên, Đường ngột Ngại ngày xưa cũng chẳng kém gì.
« Nay các ngươi trông thấy chủ nhục mà không biết lo, trông thấy quốc-sỉ mà không biết thẹn, thân làm tướng phải hầu giặc, mà không biết tức, tai nghe nhạc để hiến ngụy sứ, mà không biết căm; hoặc lấy việc chọi gà làm vui-đùa, hoặc lấy việc đánh bạc làm tiêu-khiển, hoặc vui thú về vườn ruộng, hoặc quyến-luyến về vợ con, hoặc nghĩ về lợi riêng mà quên việc nước, hoặc ham về săn-bắn mà quên việc binh, hoặc thích rượu ngon, hoặc mê tiếng hát. Nếu có giặc đến, thì cựa gà trống sao cho đâm thủng được áo-giáp; mẹo cờ-bạc sao cho dùng nổi được quân-mưu; dẫu rằng ruộng lắm vườn nhiều, thân ấy nghìn vàng khôn chuộc; vả lại vợ bìu con díu, nước này trăm sự nghĩ sao; tiền-của đâu mà mua cho được đầu giặc; chó săn ấy thì địch sao nổi quân thù; chén rượu ngon không làm được cho giặc say chết, tiếng hát hay không làm được cho giặc điếc tai; khi bấy giờ chẳng những là thái-ấp của ta không còn, mà bổng-lộc của các ngươi cũng hết; chẳng những là gia-quyến của ta bị đuổi, mà vợ con của các ngươi cũng nguy; chẳng những là ta chịu nhục bây giờ, mà trăm năm về sau, tiếng xấu hãy còn mãi mãi; mà gia-thanh của các ngươi cũng chẳng khỏi mang tiếng nhục, đến lúc bấy giờ các ngươi dẫu muốn vui-vẻ, phỏng có được hay không?
« Nay ta bảo thật các ngươi: nên cẩn-thận như nơi củi lửa, nên giữ-gìn như kẻ húp canh, dạy-bảo quân-sĩ, luyện-tập cung tên, khiến cho người nào cũng có sức khỏe như Bàng Mông và Hậu Nghệ, thì mới có thể dẹp tan được quân giặc, mà lập nên được công-danh. Chẳng những là thái-ấp ta được vững bền, mà các ngươi cũng đều được hưởng bổng-lộc; chẳng những là gia-quyến của ta được yên-ổn, mà các ngươi cũng đều được vui với vợ con, chẳng những là tiên-nhân ta được vẻ-vang, mà các ngươi cũng được phụng-thờ tổ-phụ, trăm năm vinh-hiển; chẳng những là một mình ta được sung-sướng, mà các ngươi cũng được lưu-truyền sử sách, nghìn đời thơm-tho; đến bấy giờ các ngươi dầu không vui-vẻ, cũng tự khắc được vui-vẻ.
« Nay ta soạn hết các binh-pháp của các nhà danh-gia hợp lại làm một quyển gọi là « Binh-thư yếu-lược ». Nếu các ngươi biết chuyên-tập sách này, theo lời dạy-bảo, thì mới phải đạo thần-tử; nhược bằng khinh bỏ sách này, trái lời dạy-bảo, thì tức là kẻ nghịch-thù.
« Bởi cớ sao? Bởi giặc Nguyên cùng ta, là kẻ thù không đội trời chung, thế mà các ngươi cứ điềm-nhiên không nghĩ đến việc báo thù, lại không biết dạy quân-sĩ, khác nào như quay ngọn giáo mà đi theo kẻ thù, giơ tay không mà chịu thua quân giặc, khiến cho sau trận Bình-lỗ mà ta phải chịu tiếng xấu muôn đời, thì còn mặt-mũi nào đứng trong trời đất nữa. Vậy nên ta phải làm ra bài hịch này để cho các ngươi biết bụng ta ».
Tiếng Nhật / Nhật Bản ngữ 日本語
私はいつも以下のことを聞いている。
紀信は劉邦のために身代わりとなって死んだ。由于は楚昭王を守るために自分の背で戈の打撃を受けた。豫譲は主君の仇を復讐するために炭を呑んだ。申蒯は国を守るために自分の腕を断った。低い職位の敬徳は唐太宗を王世充の包囲から救った。朝廷から遠くいた官員の顔杲卿は安禄山に罵りながら敵側の謀に従わなかった。このように昔から国のために亡くなり、忠誠と節義を尽くした英雄たちはどの時代にもいらっしゃる。もし彼らは自分の身を守ることのみを考えたら、結局家で死を待つしかなく、果たして彼らの名前が竹に刻まれ、絹布に縫われ、天地と共に永遠に存在しているだろうか。
君たちは軍人の家族の出身で、道理について詳しくなく、それらの話を聞いたら半信半疑するだろう。では昔話をやめ、宋朝と元朝について話そう。宋の王公堅は誰だろう。また彼の補佐であった阮文立は誰だろう。彼らは小さな釣魚城をモンケの数百万人もの軍の攻撃から守ったことで、宋の人民たちがその恩を今でも受けている。元のウリヤンカダイは誰だろう。また彼の補佐であった赤修思は誰だろう。大理国への万里の道にある瘴気を恐れず、数週間で大理に勝ち取ったことで、元の主君はその勝利により今でも有名になっている。
私と君たちは困難な時代に生まれ、成長してきたのは言うまでもない。この時代では元の使臣たちが我が国の道路に縦横無礙に歩いたり、汚い口で我々の朝廷を凌辱したり、高慢な態度で朝廷の官員に無礼を働いたりした。それに加え、奴等はクビライの命令に頼り自分の無限な欲求を満たすために我々の宝物と絹布を求めたり、フゲチの命令を偽造し我々の限りのある財産を尽くさせるまで献上を強要したりもした。我々が奴等の欲求を満たせばそれは飢えた虎に肉を食わせることとも違わず、果たして将来我々がその悪影響から免れられるだろうか。
それを考えながら私は常に食事を忘れたり、就寝せず徹夜したりし、涙と鼻水が顔の上に流れ、胸が締め付けられるような思いとなっている。未だに敵に復讐できていないことに対して常に恨みを抱いている。もしそれができたら、私が戦場で死に、馬の皮に私の屍が包まれても[1]悔やまない。
君たちは長い間、私の指導の下に軍事に参与してきた。君たちへの待遇にあたって、私も衣類が乏しい者に衣類を、食糧が乏しい者に食糧を供給したり、職位が低い者を昇任させたり、俸給が低い者を昇給させたり、河川の上に移動する者に船を、土地の上に移動する者に馬を与えたりしてきた。我々は戦争の際、共に生きながら危険に直面し、平和の際、共に話しながら笑ってきた。君たちへ対する私の待遇は、自分の補佐たちへ対する王公堅とウリヤンカダイの待遇ほど良くないだろうか。
しかし、君たちは朝廷が侮辱を受けていることに対して心配もせず、国の名誉が傷つけられたことに対して恥も掻かなかった。君たちは国の将官として敵の使臣たちに仕えても憤らず、奴等のために行われた宴で流された国儀の音楽を聴いても怒らなかった。君たちは闘鶏や賭博を楽しんでおり、或いは家族を支えるために田んぼでの農事や自分の妻子の愛を大切にしており、或いは財産の蓄積に専念しながら国に対する軍事の任務を忘れており、或いは恣意的に狩猟を行いながら軍事演習を怠けており、或いは飲酒や歌唱の鑑賞に没頭している。もし元寇が来たらどうなるだろう。君たちの鶏の蹴爪がどのぐらい鋭くても敵の装甲を突き刺せない。君たちの賭博の仕掛けがどのぐらい巧みでも軍事の戦略策定には用いられない。君たちの田んぼがどのぐらい広くても我々の貴重な命とは交換できない。君たちの妻子のためにしたことがどのぐらい多くても軍に必要なものとはならない。君たちがどのぐらい富んでも敵の死を買えない。君たちの猟犬がどのぐらい力強くても敵を追い払えない。君たちの好んでいる酒がどのぐらい美味しくても敵を酔っぱらわせられない。君たちの好んでいる歌声がどのぐらい大きくても敵の耳を聾することができない。結局、我々全員が敵に捕らえられ、悲惨なことになるだろう。
そのようになったら、私の領地だけではなく、君たちの俸給も敵の所有となってしまう。私の家族が私の領地から追い払われるだけではなく、君たちの妻子も敵に捕らえられてしまう。私の先祖の宗廟が損なわれるだけではなく、君たちの両親の墳墓も敵に掘り起こされてしまう。私はこの人生で侮辱を受け、数百年後も私の名誉が回復されないまま傷つけられるだけではなく、君たちも後世に敗軍の名が残されてしまう。その際、君たちが楽しさを望んでも叶えるだろうか。
この局面に立ちながら、今私は君たちに最大の危機感と警戒感を持ってほしい。我々は皆、后羿と逢蒙と同じような能力を持っているように兵士の訓練と弓術の練習を行おう。クビライとフゲチをはじめ、元寇に打ち勝とう。
それができたら、私の領地が永遠に私の所有であるだけではなく、君たちも終身俸給を受けられる。私の家族が安定な生活を過ごせるだけではなく、君たちも妻子と共に末永く幸せに暮らせる。私の先祖の宗廟だけではなく、君たちの両親の墳墓でも代代祭祀が行われる。私はこの人生で意気揚々と生きられるだけではなく、君たちの芳名も後世に残される。私の美諡は永遠に存在できるだけではなく、君たちの姓名も歴史に美しく記録される。その際、君たちが楽しさを望まなくても叶えるだろうか。
現在私は多くの兵法の要点をまとめ、「兵書の要略」という本を著している。君たちはこの本を熟読し、私の教訓に従ったら我々が年来の臣下と主である。逆に君たちはこの本を無視し、私の教訓を怠ったら我々が年来の仇敵である。何故だろう。元寇は我々の不倶戴天の敵である。敵の侵略に対して、君たちが平然としながら雪辱することと敵を倒すことについて考えず、また兵士も訓練しないと、結局君たちが敵に降伏するしかない。それなら、敵が敗北した後で、君たちが永遠に恥を掻くようになるべく、果たしてこの天地の間に君たちの面目が立つだろうか。
このように、君たちに私の心の中を明らかに理解してほしいので、この檄を書いた。
Tiếng Anh / Anh ngữ 英語
I have often read the story of Ji Xin who replaced the Emperor Gao of Han to save him from death, of Yao Yu who took a blow in his back to save King Zhao of Chu, of Yu Rang who swallowed burning charcoal to avenge his leader, of Shin Kuai who cut off an arm to save his country, of young Jing De who rescued the Emperor Taizong of Tang besieged by Wang Shichong, and Gao Qing (顏杲卿), a subject living far from the Court, who insulted the rebel An Lushan to his face. Heroes who have sacrificed their lives for their country have been born from any period. If they had remained at home to die by old age, would their names have been inscribed on the history to live eternally in Heaven and on the Earth?
But as descendants of warrior families, ye are not well-versed in letters; on hearing about these deeds of the past, ye may have some doubts. I won’t tell them anymore. I shall tell you instead of several more recent events that have taken place during the years of the Song and Yuan dynasties.
Who was Wang Gongjian? And who was his lieutenant Ruan Wen Li? They were the ones who defended the small citadel of Diao Yu against Möngke Khan’s immense army; Therefore, the Song people will be eternally grateful to them. Who was Uriyangkhadai? And who was his lieutenant Qisusi? They were the ones who drove deep into an unhealthful country in order to put down the Nanzhao bandits and they did it within the space of a few weeks; therefore, their names have remained rooted in the minds of the Mongol military chieftains.
You and I were born in a period of troubles and have grown up at a time when the fatherland is in danger. We have seen the enemy ambassadors haughtily traveling over our roads and wagging their owlish tongues to insult the Court; despicable as dogs and goats, they boldly humiliate our high officials. Supported by Kublai Khan and Toghon, they incessantly demand the payment of pearls, silks, gold and silver. Our wealth is limited but their cupidity is infinite. To yield to their exactions would be to feed their insatiable appetites and would set a dangerous precedent for the future.
In the face of these dangers to the Motherland, I fail to eat during the day and to sleep at night. Tears roll down my cheeks and my heart bleeds as if it were being cut to shreds. I tremble with anger because I cannot eat our enemy’s flesh, lie down in his skin, chew up his liver, and drink his blood. I would gladly surrender my life a thousand times on the field of battle if I could do these things.
You have served in the army under my orders for a long time. When you had nothing to wear, I clothed you; when you had nothing to eat, I fed you; when your rank was too low, I promoted you; when your pay was insufficient, I increased it. If ye had to travel by water, I supplied you with vessels; if ye had to travel by land, I supplied you with horses. In time of war, we shared the same dangers; at the banquet table our laughter resounded in unison. Indeed, even Wang Gong Jian and Uriyangqatai did not show more solicitude for their officers than I have displayed for you.
And now, you remain calm when your emperor is humiliated; ye remain indifferent when your country is threatened! You, officers, are forced to serve the barbarians and ye feel no shame! You hear the music played for their ambassadors and you do not leap up in anger. No, you entertain yourselves at the cockfights, in gambling, in the possession of your gardens and rice fields, and in the tranquility of family life. The exploitation of your personal affairs makes ye forget your duties to the State; the distractions of the fields and of the hunt make you neglect military exercises; you are seduced by liquor and music. If the enemy comes, will your cocks’ spurs be able to pierce his armor? Will the ruses you use in your games of chance be of use in repulsing him? Will the love of your wives and children be of any use in the Army? Your money would neither suffice to buy the enemy’s death, your alcohol to besot him, nor your music to deafen him. All of us, you and I together, would then be taken prisoner. What grief! And not only would I lose my fief, but your property too would fall into enemy hands. It would not be my family alone that would be driven out, but your wives and children would also be reduced to slavery. It would not be only the graves of my ancestors that would be trampled under the invader’s heel, but those of your ancestors would also be violated. I would be humiliated in this life and in a hundred others to come, and my name would be ignominiously tarnished. Your family’s honor would also be sullied forever with the shame of your defeat. Tell me: Could ye then indulge yourselves in pleasures?
I say to you in all frankness: Take care as if ye were piling wood by the fire or about to imbibe a hot liquid. Exercise your soldiers in the skills of archery until they are the equals of Peng Meng and Hou Yi, those famous archers of olden times. Then we will display Kublai’s head at the gates of the Imperial Palace and send the Prince of Yunnan to the gallows. After that, not only my fief will be safe forever, but your privileges too will be assured for the future. Not only my family will enjoy the comforts of life, but ye too will be able to spend your old age with your wives and children. Not only the memory of my ancestors will be venerated from generation to generation, but yours too will be worshipped in the spring and autumn of every year. Not only will I have accomplished my aspirations in this life, but your fame too will endure for a hundred centuries to come. Not only will my name be immortalized, but yours too will find a place in our nation’s history. At that moment, would ye not be perfectly happy even if ye did not expect to be?
I have studied every military treatise in order to write my manual entitled “Principles of Military Strategy”. If ye will make an effort to study it conscientiously, to instruct yourselves in its teachings, and to follow my directions, ye will become my true companions-in-arms. On the other hand, if ye fail to study it and ignore my advice, ye will become my enemies.
Why? Because the Mongols are our mortal enemies; we cannot live under the same sky with them. If ye refuse to fight the Mongols in order to wash away the national shame, if ye do not train your soldiers to drive out these barbarians, it would be to surrender to them. If that is what ye want, your names will be dishonored forever. And when the enemy has finally been defeated, how will ye be able to hold your head high between Heaven and Earth? The purpose of this proclamation is to let you know my deepest thoughts.